فیلترینگ و محدودیت‌های آنلاین باعث شده کاربران برای دسترسی به سایت‌ها و سرویس‌های مسدودشده به ابزارهایی مانند VPN و Proxy وابسته شوند. این دو فناوری از نظر شیوه عملکرد، سطح امنیت و گستره پوشش تفاوت‌های مهمی دارند که دانستن آنها برای انتخاب گزینه مناسب ضروری است. در این مطلب این تفاوت‌ها را به‌صورت دقیق و کاربردی بررسی می‌کنیم.
پروکسی چیست؟
Proxy معمولا برای عبور از فیلترینگ ساده، دسترسی به محتوای دارای محدودیت جغرافیایی یا اعمال کنترل و نظارت در شبکه‌های محلی استفاده می‌شود.
- HTTP Proxy: تنها از ترافیک HTTP و HTTPS پشتیبانی می‌کند و بیشتر در مرورگرهای وب کاربرد دارد. این نوع پراکسی ساده و سریع است اما معمولا فاقد رمزنگاری قوی بوده و فقط برای مرور صفحات وب مناسب است.
- HTTPS Proxy: نسخه‌ای پیشرفته‌تر از HTTP Proxy که از پروتکل امن HTTPS استفاده می‌کند. این روش داده‌ها را بین کاربر و سرور Proxy رمزگذاری می‌کند اما این رمزنگاری کامل نیست و با تونل رمزنگاری‌شده VPN قابل مقایسه نیست. امنیت آن نسبت به HTTP Proxy بیشتر است اما همچنان کل ترافیک دستگاه را پوشش نمی‌دهد.
- Web Proxy: از طریق یک صفحه وب استفاده می‌شود. کاربر با وارد کردن آدرس سایت در فرم موجود می‌تواند به محتوای مسدودشده دسترسی پیدا کند. این روش راه‌اندازی آسانی دارد اما معمولا کندتر و محدودتر است و بسیاری از وب‌سایت‌ها آن را مسدود می‌کنند.
- SOCKS Proxy: برخلاف HTTP Proxy مستقل از نوع پروتکل است و می‌تواند هرگونه ترافیکی (ایمیل، FTP، بازی آنلاین، مسنجر و غیره) را عبور دهد. این نوع در دو نسخه اصلی ارائه می‌شود:
- SOCKS4: قدیمی‌تر و محدود به پروتکل TCP، بدون قابلیت احراز هویت.
VPN چیست؟
برخلاف Proxy که معمولا فقط بخشی از ترافیک را عبور می‌دهد، VPN می‌تواند کل ترافیک اینترنت دستگاه را پوشش دهد مگر اینکه مسیر‌دهی انتخابی (Split Tunneling) فعال شده باشد.
عملکرد VPN چگونه است؟
2. این اتصال از طریق پروتکل‌های امنی مانند OpenVPN یا WireGuard برقرار می‌شود.
4. وب‌سایت‌ها IP سرور VPN را می‌بینند، نه IP واقعی کاربر.
انواع VPN بر اساس ساختار و استفاده
- وی‌پی‌ان شخصی: ارائه‌شده به‌صورت اشتراک برای عبور از فیلتر، حفظ حریم خصوصی و دور زدن محدودیت جغرافیایی. نمونه‌ها: ProtonVPN، Windscribe و ExpressVPN.
- وی‌پی‌ان سازمانی: برای اتصال امن کارکنان به شبکه داخلی سازمان.
- وی‌پی‌ان خودساخته: نصب و راه‌اندازی روی سرور اختصاصی توسط کاربر با ابزارهایی مانند Outline یا Algo.
پروتکل وی‌پی‌ان زبان ارتباطی بین دستگاه کاربر و سرور VPN است که کیفیت اتصال، امنیت و سرعت را تعیین می‌کند. در ادامه پروتکل‌های متداول و مهم VPN معرفی شده‌اند:
- OpenVPN: پروتکلی متن‌باز، امن و بسیار محبوب که روی اکثر سیستم‌عامل‌ها قابل استفاده است. این پروتکل از رمزنگاری قوی بهره می‌برد و قابل تنظیم برای انواع شبکه‌ها است.
- WireGuard: نسل جدید پروتکل‌های VPN با طراحی ساده، سرعت بسیار بالا و امنیت قوی. به دلیل سبک بودن کد و کارایی بالا به‌سرعت جایگزین بسیاری از پروتکل‌های قدیمی‌تر می‌شود.
- IKEv2/IPSec: پروتکلی پایدار و سریع که مخصوصا برای دستگاه‌های موبایل مناسب است. از قابلیت «اتصال مجدد سریع» برخوردار است و در صورت قطع اینترنت اتصال VPN به سرعت بازیابی می‌شود.
- L2TP/IPSec: پروتکلی نسبتا امن که از ترکیب دو فناوری تشکیل شده است؛ اما به دلیل سرعت کمتر و پیچیدگی در برخی پیاده‌سازی‌ها کاربرد آن کاهش یافته است.
- PPTP: یکی از قدیمی‌ترین پروتکل‌های VPN با سرعت بالا است اما ضعف‌های امنیتی جدی دارد و به همین دلیل دیگر توصیه نمی‌شود.
- SSTP: پروتکلی ساخته‌شده توسط مایکروسافت که بر بستر SSL/TLS کار می‌کند و معمولا در ویندوز استفاده می‌شود. امنیت خوبی دارد ولی متن‌باز نیست و بیشتر برای کاربران ویندوزی مناسب است.
- SoftEther: یک پروتکل متن‌باز و چندمنظوره که از چندین پروتکل VPN مانند OpenVPN، L2TP/IPSec و SSTP پشتیبانی می‌کند. بسیار انعطاف‌پذیر و مناسب برای کاربران حرفه‌ای است.
- SSL VPN: این نوع VPNها از پروتکل HTTPS استفاده می‌کنند و معمولا در محیط‌های سازمانی کاربرد دارند. از مزایای آنها سادگی عبور از فایروال‌ها است.
- Shadowsocks: در اصل یک پروکسی رمزنگاری‌شده است که به‌ویژه در کشورهایی با سانسور اینترنت بالا مانند ایران و چین به عنوان جایگزین VPN استفاده می‌شود. تکنولوژی آن باعث می‌شود ترافیک به سختی قابل شناسایی و مسدودسازی باشد.
مقایسه VPN و Proxy
رمزنگاری: Proxy فاقد رمزنگاری کامل است درحالی‌که VPN همه داده‌ها را در تونلی امن منتقل می‌کند.
کاربرد: Proxy برای مرور ساده و عبور موقت از فیلتر مناسب است. VPN برای امنیت بالا، ناشناس‌ماندن و عبور از سانسور پیشرفته.
شناسایی و انسداد: VPN با پروتکل‌های مدرن و پنهان‌سازی دیرتر شناسایی می‌شود اما Proxyهای رایگان به‌راحتی مسدود می‌شوند.
مزایا: رمزنگاری کامل ترافیک، پنهان‌سازی IP واقعی، عبور از فیلترینگ پیشرفته، حفاظت در شبکه‌های عمومی و پشتیبانی از پروتکل‌های امن.
مزایا و معایب Proxy
معایب: فاقد رمزنگاری کامل، پوشش محدود، شناسایی آسان توسط فایروال‌ها و خطر امنیتی در نسخه‌های ناشناس یا رایگان.
جمع‌بندی و توصیه برای کاربران ایرانی
با پیچیده‌تر و هوشمندتر شدن فیلترینگ در ایران انتخاب ابزار مناسب برای دسترسی آزاد و امن به اینترنت اهمیت بسیار بالایی دارد.
اگر فعالیت شما شامل موضوعات حساس است مانند فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی، روزنامه‌نگاری یا هر نوع فعالیت اینترنتی که ممکن است از سوی نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی حساسیت‌برانگیز باشد حفظ امنیت، ناشناس‌ماندن و رمزنگاری داده‌ها حیاتی است. در این موارد استفاده از VPNهای معتبر که پروتکل‌های مدرن مانند WireGuard را پشتیبانی می‌کنند و قابلیت پنهان‌سازی ترافیک (Obfuscation) دارند بهترین انتخاب است. این نوع VPNها نه تنها ترافیک تمام دستگاه را رمزنگاری می‌کنند بلکه شناسایی و مسدودسازی آنها توسط فایروال‌ها دشوارتر است.
برای کاربرانی که فقط نیاز به دسترسی سریع و موقت به محتوای محدودشده یا سایت‌های فیلترشده دارند و دغدغه امنیت و حفظ حریم خصوصی‌شان کمتر است استفاده از Proxyهای سبک و مطمئن مانند SOCKS5 یا HTTPS Proxy می‌تواند گزینه مناسبی باشد. با این حال، حتی در این موارد از استفاده از ابزارهای ناشناس یا رایگان که مالک و منبع مشخصی ندارند خودداری کنید؛ زیرا این نوع خدمات ممکن است اطلاعات شما را ثبت یا سوءاستفاده کنند.
در نهایت آگاهی فنی، انتخاب ابزارهای معتبر و به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزارها و پروتکل‌ها مهم‌ترین عوامل برای عبور امن از سد سانسور و حفاظت از آزادی و حریم خصوصی در فضای مجازی هستند.
پرسش‌های متداول (FAQ)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر