پروتکل ارتباطی HTTP و نسخه امن آن (HTTPS)

پروتکل HyperText Transfer Protocol یا به‌اختصار HTTP یکی از مهم‌ترین پروتکل‌های مورد استفاده در شبکه جهانی وب (World Wide Web) است که وظیفه تبادل داده‌ها میان کلاینت (مانند مرورگر کاربر) و وب‌سرور را بر عهده دارد. این پروتکل به‌عنوان یک واسط میان مبدا (کاربر) و مقصد (سایت) عمل می‌کند و داده‌های ارسالی و دریافتی را هدایت می‌کند.

با وجود کاربرد گسترده‌ی HTTP یک ضعف اساسی در آن وجود دارد: اطلاعات ارسالی از طریق این پروتکل به‌صورت متن ساده (Plain Text) منتقل می‌شوند. به همین دلیل امکان رصد، شنود یا دستکاری اطلاعات توسط اشخاص ثالث (مانند هکرها یا نهادهای نظارتی) وجود دارد.

برای حل این مشکل نسخه‌ای امن از این پروتکل با نام HyperText Transfer Protocol Secure یا به اختصار HTTPS توسعه یافت. این نسخه با استفاده از رمزنگاری اطلاعات رد و بدل شده بین کلاینت و سرور را محافظت می‌کند و مانع از شنود یا دستکاری آن می‌شود.

نحوه عملکرد HTTPS

پروتکل HTTPS برای برقراری ارتباط امن از رمزنگاری مبتنی بر استانداردهای SSL و TLS استفاده می‌کند. البته لازم به ذکر است که SSL نسخه‌ای قدیمی است که دیگر منسوخ شده و امروزه تقریبا تمامی ارتباطات امن وب از TLS بهره می‌برند.

در آغاز هر ارتباط HTTPS فرآیندی به نام Handshake (دست‌دهی) اجرا می‌شود. طی این فرآیند کلاینت از سرور درخواست دریافت یک گواهی دیجیتال (SSL Certificate) می‌کند. این گواهی حاوی اطلاعاتی از جمله نام دامنه، کلید عمومی سرور و امضای دیجیتال صادرکننده گواهی است. اگر گواهی معتبر باشد و توسط یک مرجع گواهی (Certificate Authority یا CA) تایید شده باشد ارتباط برقرار می‌شود و تبادل داده‌ها به‌صورت رمزنگاری‌شده ادامه می‌یابد.

استفاده از HTTPS به‌ویژه در سایت‌هایی که اطلاعات حساس کاربران مانند رمز عبور، داده‌های مالی یا پیام‌های شخصی رد و بدل می‌شود ضروری است. این پروتکل با فراهم‌کردن لایه‌ای از امنیت و اعتماد نقش کلیدی در حفظ حریم خصوصی کاربران و مقابله با تهدیدات سایبری ایفا می‌کند.

پرسش‌های پرتکرار (FAQ)

تفاوت اصلی HTTP و HTTPS چیست؟
HTTPS نسخه‌ای امن از HTTP است که با استفاده از رمزنگاری (TLS/SSL) از اطلاعات کاربران در برابر شنود و دستکاری محافظت می‌کند.
 

چرا باید از HTTPS استفاده کنیم؟
برای محافظت از حریم خصوصی کاربران، جلوگیری از حملات سایبری و جلب اعتماد بازدیدکنندگان استفاده از HTTPS ضروری است.
 

آیا همه مرورگرها به تفاوت HTTP و HTTPS حساس هستند؟
بله، بیشتر مرورگرهای مدرن اگر سایتی از HTTPS استفاده نکند به کاربر هشدار می‌دهند یا علامت "ناامن" نشان می‌دهند.

گواهی SSL چیست و چگونه کار می‌کند؟
گواهی SSL یک فایل دیجیتال است که توسط مرجع معتبر صادر شده و به مرورگرها نشان می‌دهد که ارتباط با سایت مورد نظر امن و معتبر است.

آیا SSL و TLS با هم تفاوت دارند؟
بله. SSL نسخه‌ی قدیمی‌تر و ناامن‌تری از TLS است. امروزه توصیه می‌شود فقط از TLS استفاده شود.