اینترنت در دهه‌های اخیر به ابزاری بنیادین برای شکل‌گیری، انتقال و دگرگونی فرهنگ‌ها تبدیل شده است. اما در بسیاری از کشورها این بستر قدرتمند تحت کنترل شدید و فیلترینگ گسترده قرار گرفته است. این مقاله به بررسی دو‌گانه‌ی نقش اینترنت در گسترش فرهنگی از یک‌سو و تاثیرات محدودکننده و آسیب‌زای فیلترینگ بر فرهنگ جامعه از سوی دیگر می‌پردازد.
اینترنت امکان مواجهه با فرهنگ‌های گوناگون، زبان‌ها، سبک‌های زندگی و نظام‌های فکری مختلف را فراهم کرده است. افراد در این فضا می‌توانند با ادبیات، موسیقی، هنر و جهان‌بینی ملل دیگر آشنا شوند. همچنین فرهنگ‌های حاشیه‌ای، اقلیت‌ها و جنبش‌های اجتماعی که در رسانه‌های سنتی دیده نمی‌شوند در اینترنت فرصت دیده شدن می‌یابند.
خودآگاهی فرهنگی و بازاندیشی سنت‌ها
برخورد با فرهنگ‌های دیگر در بستر اینترنت موجب می‌شود جامعه به بازاندیشی در ارزش‌ها، سنت‌ها و هنجارهای خود بپردازد. این برخورد می‌تواند منجر به پالایش فرهنگی، گسترش مدارا و حتی احیای سنت‌های فراموش‌شده با نگاهی نو شود.
فیلترینگ به‌عنوان ابزار کنترل فرهنگی
در بسیاری از حکومت‌ها فیلترینگ نه فقط برای حذف محتواهای سیاسی بلکه برای کنترل فرهنگی جامعه به‌کار می‌رود. سانسور موسیقی، فیلم، ادبیات، آموزش جنسی و حتی سبک‌های پوشش و هنر نشان‌دهنده‌ی تلاش برای تحمیل یک الگوی فرهنگی خاص و تک‌صدا کردن جامعه است.
تاثیرات فیلترینگ بر رشد فرهنگی جامعه
فیلترینگ باعث می‌شود که جامعه در مواجهه با تحولات جهانی منفعل و منزوی شود. محرومیت از منابع اطلاعاتی، تبادل فکری و محتوای فرهنگی روز دنیا منجر به عقب‌ماندگی فرهنگی و تشدید شکاف نسلی می‌شود. نسل جوان در پی هویت‌یابی مستقل خود با موانع متعدد مواجه می‌شود و فرهنگ رسمی از زندگی واقعی فاصله می‌گیرد.
شکل‌گیری فرهنگ سایه و مقاومت دیجیتال
فیلترینگ گسترده منجر به شکل‌گیری یک فرهنگ موازی و پنهان می‌شود. کاربران با استفاده از فیلترشکن، شبکه‌های جایگزین و زبان‌های رمزنگاری‌شده به مصرف و تولید محتوا ادامه می‌دهند. این مقاومت دیجیتال خود به یک خرده فرهنگ تبدیل می‌شود که در آن آزادی، خلاقیت و مشارکت مردمی نقش پررنگی دارد.
تاثیر فیلترینگ بر اعتماد اجتماعی و اخلاق عمومی
وقتی حکومت‌ها به‌جای گفت‌وگو و آموزش صرفا به حذف و سانسور متوسل می‌شوند اعتماد عمومی به نهادها کاهش می‌یابد. فیلترینگ به جای تقویت اخلاق باعث تشدید نفاق فرهنگی، دوگانگی رفتاری و رشد ریاکاری اجتماعی می‌شود؛ افراد یک چیز می‌گویند و چیز دیگری را در فضای خصوصی دنبال می‌کنند.
نتیجه‌گیری
اینترنت فرصتی تاریخی برای شکوفایی فرهنگی، گفت‌وگوی بین‌نسلی و اتصال به جهان است. اما فیلترینگ نه تنها این فرصت را از بین می‌برد بلکه موجب اختلال در رشد طبیعی فرهنگ، انزوای فکری و بی‌اعتمادی عمومی می‌شود. راه رشد فرهنگی از مسیر آموزش، گفتگو و احترام به انتخاب‌های فردی می‌گذرد؛ نه از مسیر سانسور و تحمیل.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر